درباره‌ی مرکز فنّاوری اطلاعات

هر چند فعاليت‌های رايانه‌ای از حدود سال 1366 در واحد سبزوار آغاز شد و با خريد نخستین رايانه‌ها و نگارش اولین برنامه‌ها گام‌های مهمی در تسريع امور آموزشی و اداری برداشته شد اما «مرکز فنّاوری اطلااعات» در حدود سال 1365 به تدريج ايجاد و در طی سال ۱۳۷۲ با اختيارات و امکانات اوليه، به صورت مستقل کار خود را آغاز کرد. در سال‌های ۷۴ تا ۷۷ «مرکز فنّاوری اطلاعات» توانست تنها «سامانه‌ی مبتنی بر بانک اطلاعاتی يکپارچه» را با عنوان «کوثر» ارائه دهد. اين سيستم تقريباً با نيم ‌ميليون خط برنامه در مدتی حدود دوسال کار شبانه‌روزی طراحی و پياده‌سازی شد. این سامانه که مشتمل بر بيش از ۱۰ ساب‌ سيستم بود باعث شد تا «چرخه‌ی عمليات اداری و آموزشی دانشجو» سرعتی چند برابر گيرد و دقت در ورود و ثبت اطلاعات به صورت قابل ملاحظه‌ای افزايش يابد، بيش از 8۰ درصد در مصرف کاغذ صرفه‌جويی شود، کنترل نسبتاً کاملی بر امور دانشجو به ‌وجود آيد (به طوری که حتی دانشجويی که يک کتاب را به امانت برده و در موعد مقرر پس نداده بود، مجبور بود برای ادامه‌ی روند عمليات آموزشیِ خود با کتابخانه تسويه حساب نمايد)، نياز به تمرکز نيروها بر کنترل دانشجو را به صورت قابل ملاحظه‌ای کاهش دهد، نقدينگی دانشگاه را به شکل قابل توجهی افزايش دهد و...

در آن سال‌ها بيشتر تلاش اين مرکز بر ارائه‌ی اين سامانه متمرکز بود، لیکن نصب و راه‌اندازی شبکه در این واحد دانشگاهی و نيز آموزش و تشويق استفاده از شبکه، به کاربران، از ديگر فعاليت‌های این مرکز در آن سال‌ها بود که باعث شد سازمان مرکزی، با در اختيار قرار دادن تجهيزات، مرکز فنّاوری اطلاعات واحد سبزوار را مأمور راه‌اندازی شبکه در پنج شهر ديگر استان خراسان نمايد.

از سال 1379 با توجه به نيازهای جديد دانشگاه، فعاليت‌های این مرکز شکل تازه‌ای به خود گرفت. در اين سال ارتباط با شبکه‌ی جهانی اينترنت به شکل Online در دانشگاه راه‌اندازی شد. تمامی مراحل راه‌اندازی شامل: تحقیق و مطالعه در انتخاب تجهيزات، تحقیق در انتخاب شرکتی که بتواند تجهيزات اصلی را با پشتيبانی خوب تهيه نمايد، خريد، نصب و راه‌اندازی تجهيزات چه از لحاظ سخت‌افزاری و چه از لحاظ نرم‌افزاری (حتی نصب مدم در ساختمان مخابرات) تماماً توسط اين مرکز انجام شد.

سپس مرحله‌ی توزيع اينترنت به شکل استفاده از خطوط تلفن صورت گرفت. در گام بعدی ثبت حوزه‌ی دانشگاه آزاد اسلامی سبزوار با نام IAUS.AC.IR در پژوهشگاه دانش‌های بنيادی، انجام شد. تلاش زيادی صورت گرفت تا اين مراحل به شکلی انجام شود که بتواند بستری منطبق بر استانداردهای جهانی را برای خدمات شبکه‌ای (مانند وب‌سايت، سرويس پست الکترونيکی و..) فراهم نمايد. برای ارائه‌ی چنين خدماتی لازم بود تا سرويس‌هايی در پشت صحنه آغاز به کار نمايد. برای نمونه می‌توان از کنترل‌کننده‌های حوزه، سرويسِ تبديلِ نام به آدرسِ اينترنتی، سرويس آدرس‌دهیِ خودکار و... نام برد. در تمامی موارد مذکور سعی بر آن بود تا با مطالعه‌ی دقيق در انتخاب نوع سرويس و نحوه‌ی پياده‌سازی آن، تا حد امکان با آخرین فن‌آوری‌های روز، خدمات به صورتی مطمئن راه‌اندازی گردد. و لذا دريافت يک محدوده‌ی کامل آدرس‌های اينترنتی، ثبت آدرس‌ها به شکل استاندارد در «رايپ» و عضويت در سرويسِ خدماتِ دانشگاهیِ گوگل و چند مورد ديگر انجام پذيرفت. به اين ترتيب خدمات مذکور و همچنين سرويس پست الکترونيکی دانشگاه به ياری پروردگار راه‌اندازی گرديد. در راه‌اندازی اين خدمات ثبات، سرعت و قابليتِ اطمينان در حد امکانات موجود، در نظر گرفته شد.

در مرحله‌ی بعد ارتباط شبکه‌ی داخلی با شبکه‌ی جهانی با درنظر گرفتن امنيت، امکان کنترل و نوع ارائه‌ی خدمات به کاربران، طراحی و راه‌اندازی گرديد. در ارتباط اين دو شبکه با يکديگر، يک ديواره‌ی آتشِ نرم‌افزاری نصب شد که LAN و WAN را ايزوله نمود.

تمامی عمليات، از بستن باطري‌های منبع تغذيه‌ی بدون مکث گرفته، تا کابل‌کشی‌های برق و شبکه، سفارش خريد قطعات، تصويب مالی، اقدام برای خريد، حتی انتقال محموله از تيپاکس به دانشگاه، مونتاژ کامپيوترها و سرورها، نصب سيستم‌های عامل و نرم‌افزارهای لازم و سرانجام تنطيمات لازم برای راه‌اندازی، همه و همه در اين مرکز و توسط کارکنان آن صورت گرفته است.

سپس طی مطالعاتی تصميم گرفته شد تا شبکه‌ی داخلی را به صورت کامل از سيستم عامل نت‌وير به سيستم عامل ويندوز منتقل شود. بررسی، آزمايشِ کامل و سپس انتقال کاربران در اين پروژه حدود دو ماه به طول انجاميد و بحمدالله بدون وقفه در عملیات کاربران، اين انتقال صورت گرفت. اکنون بستر شبکه‌ی داخلی دانشگاه، بر روی Active directory مبتنی بر سيستم عاملWindows Server 2003 بنا شده است. حوزه‌ی داخلی اين امکان را بوجود آورد تا کاربران بتوانند دارای اختيارات و امتيازات «غير وابسته به يک کامپيوتر» گردند و هر کاربر بتواند با شناساندن خود به سرويس شناسايیِ Active Directory از هر نقطه‌ی شبکه به اختياراتی که برای او تعيين شده، دسترسی يابد. همچنین اين امکان برای مدير شبکه وجود دارد تا سياست‌های سراسریِ دسترسی و امنيت شبکه را برای گروه‌های مختلف شبکه به شکل فراگير پياده‌سازی نمايد.

در سال 1381 با توجه به نيازِ دانشگاه به ارتقاء سيستم چرخه‌ي عمليات آموزشی و مالیِ دانشجو، بررسی و انتخاب سيستمی که بتواند جايگزينی مناسب برای سيستم کوثر باشد، آغاز گرديد. اين بررسی‌ها که با دقت و وسواس زيادی صورت گرفت، سرانجام منجر به خرید سيستم واحد قزوين، که بعدها «مرواريد» نام گرفت، گرديد. اين سيستم که با زبان دلفی نوشته شده و مبتنی بر بانک اطلاعاتی اوراکل بود، نصب و راه‌اندازی گرديد. در بررسی‌های به عمل آمده برای رسيدن به سرعت کافی در اجرای برنامه و ايجاد ثبات لازم در برقراری سرويس بانک اطلاعاتیِ اوراکل، اقدام به انتخاب و خريد نخستين سرور حرفه‌ای از نوع اينتل گرديد و سرويس مذکور همراه با امکانات حفاظتی -جهت حفظ اطلاعات، هنگام خرابیِ احتمالی‌هارد ديسک- بر روی اين سرور نصب گرديد. سرانجام در مهرماه ۸۳ اولين مرحله‌ی انتخاب-واحد اينترنتی به شکل آزمايشی اجرا شد.

در سال 1384 چند کار اساسی در جهت بهبود کارآيیِ بانک اطلاعاتی انجام شد. اولاً سرور اوراکل از نسخه‌ی 8.0.5 که در سال ۱۹۹۹ توليد شده بود، به نسخه‌ی ۱۰ که در سال ۲۰۰۵ توليد شده بود، ارتقاء يافت. ثانياً، با تغييرِ ساختارِ رمزِ صفحه‌یِ اين بانک، امکان برنامه‌نويسی و توسعه‌ی سيستم با استفاده از جديدترين زبان‌های برنامه‌نويسی (Microsoft Visual Studio 2005 و مانند آن) امکان‌پذير گرديد. همچنين در اواخر سال ۸۳ و طی سال ۸۴ با خريد تدريجیِ تعداد ديگری سرور حرفه‌ای و انتقال سرويس‌های ديگر دانشگاه با رعايت اولويت به اين سرورها، گامی ديگر در جهت ارتقاء امنيت و ثبات خدمات اين مرکز برداشته شد.

در گام بعدی به علت نياز مبرم به اطلاع‌رسانی در شبکه‌ی اينترنت، ايجاد يک وب‌سايت پويا ضروری به نظر می‌رسيد. ليکن پس از بررسی‌های لازم به اين نتيجه رسيدیم که با توجه به زمان زيادی که بايد صرف تهيه‌ی نرم‌افزار مطلوب برای ايجاد يک وب سايت پویا گردد، می‌بايستی عجالتاً از نرم‌افزار آماده‌ی تکفا برای اين منظور استفاده شود. طراحی عناوين صفحاتِ سايت در مدت چند ماه، با بررسی تعدادی از وب‌گاه‌های دانشگاه‌های معتبر جهان و دانشگاه‌های معتبر ايران، با همکاریِ صميمانه و راهنمايی‌های ارزنده‌ی جناب آقای شيعه‌يان، قبلاً انجام شده بود. لذا نرم‌افزار مذکور نصب و بانک اطلاعاتی آن ايجاد شد. برای بسياری از مشکلات ناشی از ضعف برنامه و عدم سازگاری آن با اطلاعات، به نحوی راه‌حل پيدا کردیم و سرانجام پس از سپری کردن چند هفته کار سنگين و پياپی، سايت قبل از زمان مقرر -که به معاونت پژوهش وعده داده شده بود- راه‌اندازی شد.درحال حاضر سرويس‌های مختلف ارائه‌ شده در اين مرکز بر روی بيش از ۱۵ سرور مشغول ارائه‌ی خدمات است.